Bier+Randzaken = Orval - België

 Orval

Hoog tijd om eens het buitenbeentje van Trappistenbieren te behandelen en dat is Orval. Maar eerste een verhaaltje de beeltenis op het etiket en de naam te verklaren. Abdij Notre-Dame d'Orval is te vinden bij het dorpje Villers-devant-Orval nabij de Franse grens in de Belgische provincie Luxemburg. Volgens legende zou gravin Mathilde van Toscane omstreeks 1076  te hebben gerust bij de bron in het dal waar nu abdij staat. Ze gleed met haar handen in het water verloor ze haar trouwring haar enige aandenken van haar overleden echtgenoot hertog Godfried III Neder-Lotharingen bijgenaamd Godfried met de Bult. Even wat context beide hebben echt bestaan. Mathilde van Toscane (1055-1115) was in haar tijd een machtige vrouw die een flink stuk van Noord-Italië bezat. Ze steunde de paus in de strijd tegen de Duitse keizer.

Godfried III (rond 1045-1076) was baas over Neder-Lotharingen en grote delen van het huidige België en Nederland. Dus het echtpaar leefde dus gescheiden van elkaar tijdens het conflict. Hij koos de kant van de keizer en adopteerde zijn neef Godfried van Bouillon die later in zijn leven Jeruzalem veroverden tijdens de 1ste Kruisvaart. Met Godfried III liep het niet goed af want twee graven, Dirk IV van Friesland en Robert I van Vlaanderen wilde hem weg hebben. Godfried III moest 's-nachts gebruiken van het gemak wat een middeleeuwse toilet is die boven de gracht uitsteekt om zo je gerief te dumpen. De moordenaar klom tot onder het gemak en stak vervolgens naar het schijnt een speer in de hertog's edele aars. De zaak staat bekend als de Vlaardingse toiletmoord en Godfried stierf een week later in Utrecht. 

Terug naar Mathilde die raakte in paniek om vervolgens smeekte en bad tot God om die ring terug te krijgen. Na het bidden tot God keerde ze terug naar de bron waar een plotseling een forel tevoorschijn kwam met die ring in zijn bek. Hierop riep ze dolgelukkig "Dit is werkelijk een gouden dal!" en ze zal wel het in een oud-Italiaanse taal of Latijns hebben geroepen. Wat Val d'Or of aurea vallis wat gouden vallei betekent en zo verbasterd is naar Orval. Ze was zo blij dat ze volgens de legende uit dankbaarheid een klooster te stichten om de bron heen. Als we toch bezig zijn is er nog iets met die bron, als een jonge vrouw een munt in die bron zou werpen zal ze binnen een jaar trouwen.

Abdij Notre-Dame d'Orval begon dus in 1132 al was voor die tijd al iets van een kapel. De abdij groeide met de jaren gestaag en in 1252 brandde de boel af. Het duurde ongeveer 100 jaar tot alles weer was hersteld en de abdij bestond eigenlijk best anoniem. Rond de 15de en 16de eeuw waren er wat oorlogen tussen de Fransen en eerst met de Bourgondiërs en later met de Spanjaarden die de Nederlanden bezaten. De abdij lag in 1637 in de vuurlinie en werd verwoest en geplunderd door Franse huurlingen. De boel vervolgens wederom herbouwd en in 1759 onderging de abdij een complete renovatie. 

Dat was ook voor korte duur en met het uitbreken van de Franse Revolutie want omdat de kloosterlingen onderdak aan de Oostenrijkse troepen gaven besloten ze in 1793 de boel alweer plat te branden. Oostenrijk bezat België in die tijd en het gebied heette de Oostenrijkse Nederlanden. De grond werd verkocht en voor bijna 100 jaar fungeerde het als steengroeven om vervolgens in 1887 gekocht te worden door de familie Hurenne. Die in 1926 de grond schonken aan de Trappisten die een nieuwe abdij bouwden en de monniken waren afkomstig van Abdij van Sept-Fons uit Frankrijk die aanvankelijk probeerden een klooster te beginnen in Brazilië. 

Pas in 1935 werd het klooster officieel gepromoveerd tot abdij en 1948 werd de kerk ingezegend. Om al die gebouwen en onderhoud te bekostigen werd een in 1931 een kaasmakerij opgericht en in 1932 een brouwerij. Wie geïnteresseerd is in die milde kaas leent het zich goed voor het ontbijt ondanks de pittige smaak maar zeker als kaasplankje bij bier, dan het liefst een Orval.

Er is wel een verschil met de Orval van nu en van het begin en bij het brouwen hielpen leken. Het Orval bier is geïnspireerd door Engelse Pale Ale's die na de Eerste Wereldoorlog populair werden in België vandaar die kleur, maar de zurige smaak kreeg met wilde gisten. In de jaren 50 gingen twee monniken goed bedoeld leren brouwen bij Abdij Chimay om dat weer bij Orval in praktijk te brengen. Daar ontmoette ze Jean De Clerck een gewezen brouwerijwetenschapper die meehielp met het ontwikkelen van bieren bij Chimay, Rochefort en Duvel. Die beviel aan om de brouwerij te herinrichten en de gistingstanks een grondig te reinigen. 

Dit deed de wilde gist Brettanomyces bruxellensis niet goed en de unieke wat zurige levendige smaak ging verloren. Met veel geduld of beter monnikengeduld werd een wilde gist gevangen en vervolgens getemd om voortaan de Orval net zoals toen voor de reiniging. Het voordeel was dat die giststam mits goed bewaard elke keer bij gebruik dezelfde smaak oplevert. Brettanomyces bruxellensis evolueert elk jaar een beetje en daarom smaken Lambiekbieren elk jaar net weer iets anders. 

Dus je kan wel zeggen dat Orval aan de wieg staat van de bierstijl Wild Ale, bieren met getemde gisten die een wilde gist effect geven, levendig en zurig. Bovendien de Orval heeft tijdens het brouwproces twee gistingen, de eerste duurt vier á vijf dagen en dan volgt er een tweede gisting van week of drie. Waar ook zakken met aromatische hop in de ketel neergelaten, dit proces het drooghoppen of dry-hopping. Zo krijgt het bier meer aroma en de smaak wordt bitter, deze techniek wordt ook gebruikt bij onder ander het brouwen van India Pale Ale. 

Het bier dat bij de abdijwinkel wordt gekocht is dan zes maanden oud maar de Orval nagist nog lekker fijn door, dus er is nog enige smaak evolutie wat nooit erg mits goed opgeslagen. Nou staat er op het etiket een alcoholpercentage van 6,2% maar dat is een indicatie want door die nagisting kan het oplopen. Er wordt ook geadviseerd het bier te bewaren en serveren op 15° Celsius, doe je het te koud dan is het bier troebel. Doe je het goed dan ziet het bier er helder uit en dan is rest naar de bodem gezakt.  

De smaak van het bier dan maar en die is over het algemeen droog bitter met een fijn zuurtje erdoorheen. Het heeft tonen van sinaasappel, citroen, beetje perzik, koriander en kaneel. De kleur is dus helder oranje bij 15° Celsius en daaronder is het troebel oranje. Deze Orval is de enige bier die ze commercieel verkopen om zo mede hun klooster draaiend te houden. Maar er is een tweede Orval.

Die kan je op drie manieren proeven en de eerste manier is dat je afziet van je persoonlijke en aardse bezittingen om vervolgens monnik te worden bij Abdij Notre-Dame d'Orval, dan kan je het dagelijks drinken tijdens de maaltijd. Tweede manier is dat je op een spirituele zoektocht kan gaan en in het klooster kan verblijven om vervolgens in de refter aansluiten om een maaltijd te eten en het bier te drinken. De derde is de makkelijkste en daarvoor moet je naar café-restaurant À L'Ange Gardien naast de abdij waar men terecht kan voor een Petit Orval maar Orval Vert genoemd. Petit betekent "klein" en vert betekent "groen" en wie de abdij optie kiest krijgt dit bier uit een fles. Gaat je voor het café-restaurant wordt dat bier getapt. De kleur groen heeft te maken dat het ooit gebotteld werd in een fles van groen glas. Dus Petit Orval/Vert Orval is herkenbaar aan de groene belettering op het glas, de gewone Orval is te herkennen aan blauwe belettering.

Omdat het monniken het bier drinken wordt het ook refterbier genoemd en heeft het een alcoholpercentage van 4,2% wat ook een indicatie is, die van de monniken kan 3,5% zijn en het restaurant zelfs oplopen tot 4,5%. De kleur is amber en wel helder want is het altijd 15° Celsius. De smaak is licht zoet bitter met ook dat fijne zuurtje als de grote broer. Het heeft tonen van sinaasappel, koriander en iets van witte peper plus de body is wat dunner.

Mochten jullie in de buurt zijn van Villers-devant-Orval of de Gaumestreek een onderdeel van Belgisch Luxemburg is een bezoek aan de abdij waard. Oké de daadwerkelijke abdij waar de monniken verblijven zijn niet te bezoeken behalve als je op spirituele zoektocht bent. Wel zijn de ruïnes van de oude kerk, fontein, kruidentuin, filmzaal en de abdijwinkel te bezichtigen en is een mooi bos in de buurt. Voor wie wat info wil hebben over de abdij kan hier klikken en volgt er nog een filmpje.